Οι καρδιολόγοι θα πρέπει να προσέχουν τις δόσεις ακτινοβολίας

Οι καρδιολόγοι πρέπει να προσέχουν τις δόσεις ακτινοβολίας που συνεπάγονται οι εξετάσεις που ζητούν για τους ασθενείς του, σύμφωνα με έγγραφο θέσης από την Ευρωπαϊκή Εταιρία Καρδιολογίας (ESC).

Ακόμα και εάν οι καρδιαγγειακές απεικονιστικές εξετάσεις ευθύνονται για περίπου 40% της ιατρογενούς έκθεσης σε ακτινοβολία στον γενικό πληθυσμό (αφού αφαιρέσουμε την ακτινοθεραπεία), οι καρδιολόγοι συχνά δεν συνειδητοποιούν την δόση ακτινοβολίας – και τους επακόλουθους κινδύνους – από τις εξετάσεις, έγραψαν ο Eugenio Picano, MD, PhD του Ινστιτούτου Κλινικής Φυσιολογίας της Πίζας, Ιταλία και οι συνεργάτες του διαδικτυακά στο European Heart Journal.

Απαντώντας στο θέμα, αντιπρόσωποι των Ενώσεων της ESC Καρδιαγγειακής Απεικονιστικής, Διαδερμικών Καρδιαγγειακών Παρεμβάσεων και Ηλεκτροφυσιολογίας εξέτασαν την βιβλιογραφία σχετικά με τις δόσεις ακτινοβολίας διαφόρων απεικονιστικών εξετάσεων, και βρήκαν ότι οι δόσεις κυμαίνονταν από 1 έως και 60 milliSievert (mSv). Συγκριτικά, η φυσική περιβαλλοντική ακτινοβολία παγκοσμίως είναι περίπου 2,4 mSv ανά άτομο το έτος.

«Αν δούμε το θέμα σφαιρικά, δεν συνιστάται η διενέργεια εξετάσεων με ιονίζουσα ακτινοβολία όταν οι πληροφορίες που επιθυμούμε μπορούν να ληφθούν από άλλη εξέταση χωρίς ιονίζουσα ακτινοβολία με συγκρίσιμη ακρίβεια. Εάν κάνετε εξέταση που χρησιμοποιεί ιονίζουσα ακτινοβολία, επιλέξτε αυτή με τη χαμηλότερη δόση και να θυμάστε ότι πολύ παράγοντες επηρεάζουν τη δοσολογία,» γράφουν οι συγγραφείς, προσθέτοντας ότι η πραγματική προσλαμβανόμενη δοσολογία πρέπει να σημειώνεται στο αρχείο του ασθενούς.

Επειδή η ακτινοβολία που χρησιμοποιείται έχει αποδειχθεί καρκινογόνος, γράφουν, «οι καρδιολόγοι πρέπει να κάνουν κάθε προσπάθεια να δίνουν την σωστή απεικονιστική εξέταση, στη σωστή δοσολογία, στον σωστό άρρωστο.»

Η καρδιαγγειακή απεικονιστική και οι επεμβατικές τεχνικές που απαιτούν ακτινοβολία χρησιμοποιούνται ολοένα και συχνότερα, προκαλώντας ανησυχίες τόσο για τους βράχυ- όσο και για τους μακροπρόθεσμους κινδύνους της έκθεσης στην ακτινοβολία, όπως η ιστική βλάβη ή καρκίνος. Οι ανησυχίες εστιάζονται στους ασθενείς αλλά και κάποιοι ιατροί – ιδιαίτερα οι επεμβατικοί καρδιολόγοι και οι καρδιολόγοι ηλεκτροφυσιολόγοι – μπορεί επίσης να έχουν αυξημένα επίπεδα έκθεσης. 

Άρα, οι καρδιολόγοι «έχουν ιδιαίτερη ευθύνη να αποφύγουν αδικαιολόγητη και άσκοπη χρήση ακτινοβολίας», έγραψαν οι συγγραφείς.

Μια λίστα με τον μέσο όρο δόσεων ακτινοβολίες συνηθισμένων εξετάσεων θα βοηθούσε τους καρδιολόγους να υπολογίσουν τον κίνδυνο και τα οφέλη κάθε εξέτασης εξατομικευμένα σε κάθε ασθενή, και το άρθρο περιλαμβάνει έναν πίνακα με τέτοιες τιμές.

Για παράδειγμα, κατά μέσο όρο η προσλαμβανόμενη  ακτινοβολία για διαδερμική στεφανιαία παρέμβαση (PCI), αξονική στεφανιογραφία 64-τομών, ή κατάλυση με υψίσυχνο ρεύμα είναι περίπου 15 mSv, ισοδύναμο με 750 ακτινογραφίες θώρακα ή έκθεση σε περίπου 6 χρόνια φυσιολογική περιβαλλοντική ακτινοβολία.

«Τα διαθέσιμα επιδημιολογικά δεδομένα που συνδέουν αυξημένο κίνδυνο καρκίνου με την έκθεση σε ακτινοβολία είναι πλέον ισχυρά για δόσεις άνω των 50 με 100 mSv, και για ιατρογενή έκθεση» γράφουν οι συγγραφείς. «Στην σύγχρονη απεικονιστική πρακτική, συμπληρώνονται κάποιες φορές δόσεις μεγαλύτερες από 50 με 100 mSv με αθροιστική έκθεση σε μία και μόνο νοσηλεία και δεν είναι σπάνιο για έναν ασθενή με πολλές εξετάσεις και διαγνωστικές ή επεμβατικές παρεμβάσεις για μία και μόνο απεικονιστική εξέταση και ίσως με μία εισαγωγή».

Ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου διαφέρει και εξαρτάται από την ηλικία και το φύλο του ασθενούς, με υψηλότερο κίνδυνο για γυναίκες και παιδιά.

Ένας τρόπος για καλύτερη ενημέρωση για τις δόσεις ακτινοβολίας των διάφορων καρδιαγγειακών εξετάσεων, πρότειναν οι Picano και συνεργάτες, είναι η χρήση μιας φόρμας συγκατάθεσης που περιλαμβάνει την εκτιμώμενη δοσολογία αναφοράς με πολλαπλές κατανοητές αναλογίες, περιλαμβανομένων ισοδυνάμων ακτινογραφιών θώρακος και χρονικού διαστήματος έκθεσης στην περιβαλλοντική ακτινοβολία. Μετά την εξέταση, η πραγματική δόση της ακτινοβολίας θα πρέπει να καταγράφεται στο αρχείο του ασθενούς και του εργαστηρίου και θα πρέπει να δίνονται στον ασθενή εάν ζητηθούν.

«Η απλή διαδικασία της συγκατάθεσης θα αναγκάσει ευγενικά τον ιατρό να μάθει αυτό που ήδη θα έπρεπε να ξέρει, βοηθώντας τον/την να πάρει πιο υπεύθυνες αποφάσεις», έγραψαν οι συγγραφείς.

The appropriate and justified use of medical radiation in cardiovascular imaging: a position document of the ESC Associations of Cardiovascular Imaging, Percutaneous Cardiovascular Interventions and Electrophysiology

Eugenio Picano et al.

European Heart Journal Advance Access published January 8, 2014  http://eurheartj.oxfordjournals.org/content/early/2014/01/06/eurheartj.eht394.full.pdf+html?sid=f8d006e9-ec4c-490f-bfef-790c75a8bf4d