Ο αριθμός θανάτων από καρδιακή προσβολή σε Ευρωπαϊκές Αθλητικές Διοργανώσεις θα μειωθεί σημαντικά εάν εφαρμοστούν ευρέως οι νέες δημοσιευμένες συστάσεις. Σε άρθρο που δημοσιεύθηκε διαδικτυακά στις 13 Ιουνίου στο European Heart Journal (EHJ), καθορίζονται οι ελάχιστες προδιαγραφές για προσωπικό με καρδιαγγειακή εκπαίδευση, απαραίτητου διαθέσιμου εξοπλισμού και απαραίτητου σχεδιασμού αντιμετώπισης επειγόντων, για στάδια και εκδηλώσεις με μεγάλη συμμετοχή κοινού, περιλαμβανομένων μαραθωνίων και ποδηλατικών αθλημάτων. Οι συστάσεις αυτές αναπτύχθηκαν σε απάντηση ανάλυσης της καρδιαγγειακής ασφάλειας 190 μεγάλων ποδοσφαιρικών γηπέδων ,του 2010 . Η μελέτη αυτή έδειξε ότι χωρίς τα κατάλληλα μέτρα , θα είχαμε ένα θάνατο κάθε 5 με 10 αγώνες σε ένα τυπικό γήπεδο 50.00 θέσεων.

 

Το άρθρο του EHJ συνοψίζει το έργο του Τμήματος Αθλητικής Καρδιολογίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης Καρδιαγγειακής Πρόληψης και Αποκατάστασης (EACPR), τμήμα του ESC.

 

Και οι διαγωνιζόμενοι και οι θεατές εκτίθενται σε κίνδυνο μεγαλύτερο από αυτό του γενικού πληθυσμού αλλά για διαφορετικούς λόγους. Οι θεατές ιδιαίτερα αντιμετωπίζουν έναν ισχυρό συνδυασμό επικινδύνων παραγόντων , και έτσι οι συστάσεις του Τμήματος της Αθλητικής Καρδιολογίας του EACPR θα συμβάλουν θετικά στη σωτηρία πολλών ανθρώπινων ζωών.

 

Οι εκδηλώσεις με μαζική συγκέντρωση σε αθλητικά στάδια αποτελούν πρόκληση για την καρδιαγγειακή ασφάλεια και των αθλητών και των θεατών. Ένα λειτουργικό σχέδιο ιατρικής αντιμετώπισης , που θα εξασφαλίζει την σωστή παροχή καρδιοπνευμονικής αναζωογόνησης , και την ευρεία διαθεσιμότητα και χρήση αυτόματων εξωτερικών απινιδωτών (AEDs), είναι βασικό για την βελτίωση της επιβίωσης από αιφνίδια καρδιακή ανακοπή σε αθλητικά γεγονότα. Το άρθρο καθορίζει τις ελάχιστες προδιαγραφές καρδιαγγειακής φροντίδας ώστε να βοηθήσει στο σχεδιασμό των αθλημάτων με μαζική συμμετοχή σε όλη την Ευρώπη με την πρόθεση να προσαρμοστούν κατάλληλα σε κάθε γήπεδο , ώστε να εξασφαλιστεί πλήρως η εφαρμογή της αλυσίδας επιβίωσης.

 

Εισαγωγή

 

Οι εκδηλώσεις με μαζική προσέλευση σε αθλητικά στάδια δημιουργούν προκλήσεις για την καρδιαγγειακή ασφάλεια και των αθλητών και των θεατών.

Το πιο επίφοβο καρδιαγγειακό περιστατικό είναι η αιφνίδια καρδιακή ανακοπή (SCA), που μπορεί να οδηγήσει σε αιφνίδιο θάνατο. Ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος (SCA) ορίζεται σαν «ο φυσικός θάνατος οφειλόμενος σε καρδιακά αίτια, που προαναγγέλλεται με την αιφνίδια απώλεια συνειδήσεως εντός μίας ώρας από την έναρξη των οξέων συμπτωμάτων. Μπορεί να προϋπάρχει καρδιοπάθεια , αλλά ο χρόνος και ο τρόπος του θανάτου είναι αναπάντεχος». Η  επίπτωση του SCD στο γενικό πληθυσμό (ενήλικες >35 ετών) εκτιμάται στο 1 ανά 1000 άτομα ανά έτος, ενώ στους νέους (<35 ετών) η επίπτωση SCD είναι 0,3-3,6 ανά 100.000 άτομα ανά έτος.

 

Η έντονη σωματική δραστηριότητα , και στους αθλητές, ενέχει μεγαλύτερο κίνδυνο για οξέα καρδιακά συμβάματα ιδιαίτερα σε άτομα με υποκείμενο καρδιαγγειακό νόσημα. Με βάση προηγούμενες μελέτες, ο καρδιακός έλεγχος συστήνεται στους αθλητές που κάνουν πρωταθλητισμό από την Ευρωπαϊκή Εταιρία Καρδιολογίας , καθώς και από μεγάλες αθλητικές ενώσεις όπως η FIFA και η UEFA. Οι καταστροφικές συνέπειες και ο δημόσιος χαρακτήρας αυτών των γεγονότων είναι σοβαροί λόγοι για την εφαρμογή αποτελεσματικής στρατηγικής διαχείρισης περιστατικού αιφνίδιας καρδιακής ανακοπής. Η βοήθεια στους παίκτες είναι δυνητικά ταχεία και άμεσα διαθέσιμη.

 

Όμως , και οι θεατές μπορεί να έχουν αυξημένο κίνδυνο SCA κατά τη διάρκεια ενός αθλητικού γεγονότος λόγω της ψυχολογικής έντασης και τα αυξημένα επίπεδα κατεχολαμινών κατά τη διάρκεια ενός παιχνιδιού που θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν ένα στεφανιαίο επεισόδιο. Η παρακολούθηση ενός στρεσογόνου αθλητικού αγώνα έχει αποδειχτεί ότι αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο οξέος καρδιαγγειακού συμβάματος, αν και ο αυξημένος αυτός κίνδυνος αμφισβητείται. Πρόσφατες μελέτες προτείνουν ότι επίπτωση της αιφνίδιας καρδιακής ανακοπής σε 1 ανά 5-600.000 θεατές στα μεγάλα Ευρωπαϊκά στάδια και σε μία μελέτη μέχρι και 1 ανά 260.000. Επιπλέον, στο γήπεδο της Barcelona FC (χωρητικότητας 98.260 θεατών) , συνολικά 7 επεισόδια οξέων στεφανιαίων συνδρόμων έχουν καταγραφεί σε μία σεζόν (2000–01). Για τους θεατές, μπορεί να υπάρχουν περισσότερα εμπόδια στην ταχεία ανταπόκριση σε περιστατικά SCA.

 

Τη στιγμή της πρώτης ανάλυσης του καρδιακού ρυθμού, το ~40% των συνολικών θυμάτων SCA έχουν κοιλιακή μαρμαρυγή (VF). Είναι πιθανό πολλοί περισσότεροι να έχουν VF ή ταχεία κοιλιακή ταχυκαρδία τη στιγμή που καταρρέουν, αλλά, μέχρι να γίνει το πρώτο ηλεκτροκαρδιογράφημα , ο ρυθμός τους έχει εκφυλιστεί σε ασυστολία. Πολλά θύματα SCA θα μπορούσαν να επιβιώσουν εάν οι παρευρισκόμενοι δράσουν αμέσως , ενόσω υπάρχει ακόμα VF, αλλά η επιτυχής αναζωογόνηση είναι απίθανη όταν ο ρυθμός εκφυλιστεί σε ασυστολία. Η καλύτερη θεραπεία για την καρδιακή ανακοπή με VF είναι η άμεση καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση από τους παρευρισκόμενους (ΚΑΡΠΑ) συν ηλεκτρική απινίδωση , όπως περιγράφεται στις τελευταίες Κατευθυντήριες Οδηγίες για Αναζωογόνηση, από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Αναζωογόνησης. Η «αλυσίδα επιβίωσης» περιλαμβάνει 4 ζωτικά βήματα για την επιτυχή αναζωογόνηση:

1. Πρώιμη αναγνώριση του επείγοντος και κλήση σε βοήθεια, ενεργοποίηση του μηχανισμού των πρώτων βοηθειών (ΕΚΑΒ)
2. Πρώιμη ΚΑΡΠΑ από παρευρισκόμενους
3. Πρώιμη απινίδωση
4. Πρώιμη εξειδικευμένη υποστήριξη ζωής (ACLS) και φροντίδα μετά την αναζωογόνηση.

 

Ο βασικός καθοριστικός για την επιβίωση παράγοντας είναι τελικά ο χρόνος μέχρι την απινίδωση και εάν θα γίνει σωστά ΚΑΡΠΑ για να γεφυρώσει το χρονικό διάστημα μέχρι την απινίδωση, με το κρίσιμο διάστημα από την εμφάνιση της απειλητικής για τη ζωή αρρυθμίας μέχρι την απινίδωση να είναι ~3–5 λεπτά. Ιστορικά η συχνότητα επιβίωσης από έξω-νοσοκομειακή καρδιακή ανακοπή είναι <5%. Η επιβίωση μετά από SCA βελτιώθηκε ιδιαιτέρως με τα προγράμματα απινιδωτών δημόσιας χρήσης που είναι σχεδιασμένα ώστε να μειώνουν το χρονικό διάστημα από την SCA μέχρι την χορήγηση απινίδωσης. Με την εισαγωγή της «αλυσίδας επιβίωσης» , έχοντας εκπαιδευμένους στην ΚΑΡΠΑ διασώστες και δίνοντας πρόσβαση σε πρώιμη απινίδωση , η επιβίωση από έξω-νοσοκομειακή VF μπορεί να αυξηθεί σημαντικά κατά >60%.

 

Το επιχείρημα για την τοποθέτηση Εξωτερικών Αυτόματων Απινιδωτών σε δημόσιους χώρους.

 

Τα επιστημονικά δεδομένα υποστηρίζουν την τοποθέτηση των αυτόματων εξωτερικών απινιδωτών (AEDs) σαν μέρος ενός σχεδίου αντιμετώπισης επειγόντων σε δημόσιους χώρους που φιλοξενούν γεγονότα με μεγάλη προσέλευση κοινού, περιλαμβανομένων και των αθλητικών σταδίων.

 

Ειδικά, η απινίδωση με δημόσια πρόσβαση και τα προγράμματα AED του πρώτου παρευρισκόμενου διασώστη αυξάνουν τον αριθμό των θυμάτων που λαμβάνουν ΚΑΡΠΑ και πρώιμη απινίδωση , και άρα βελτιώνουν την επιβίωση από έξω-νοσοκομειακή SCA. Τα προγράμματα AED παρευρισκόμενου διασώστη με ταχείς χρόνους ανταπόκρισης σε αεροδρόμια, αεροπλάνα, και καζίνο και οι ελεγχόμενες μελέτες με χρήση αστυνομικών σαν πρώτους παρευρισκόμενους διασώστες, έχουν αναφέρει πιθανότητες επιβίωσης μέχρι και 70%.

 

Τα προγράμματα απινίδωσης δημόσιας πρόσβασης είναι πιθανότερο να βελτιώσουν την επιβίωση από την καρδιακή ανακοπή εάν οργανωθούν σε σημεία όπου είναι πιο πιθανό να συμβεί καρδιακή ανακοπή με μάρτυρες. Κατάλληλα μέρη περιλαμβάνουν αυτά που λόγω μεγέθους έχουν αυξημένες πιθανότητες να συμβεί εκεί καρδιακή ανακοπή τουλάχιστον μία φορά κάθε 2 χρόνια. Ο ρόλος της πρώιμης επί τόπου απινίδωσης σε μεγάλους δημόσιους χώρους υποστηρίζεται επίσης από πρόσφατες μελέτες.

 

·        Δεκατρείς SCAs με μάρτυρες συνέβησαν στο Στάδιο Fritz-Walter, στη Γερμανία (χωρητικότητας 46.000 θεατών) σε μια περίοδο 80 μηνών, όλοι άντρες με καταγεγραμμένη VF. Βασική υποστήριξη ζωής χορηγήθηκε εντός 2 λεπτών και απινίδωση και εξειδικευμένη υποστήριξη ζωής εντός 4 λεπτών. Από τα θύματα , 77% ανέκτησε αυτόματα κυκλοφορία και 62% επέζησε χωρίς νευρολογικά υπολείμματα.

·        Σε άλλη πρόσφατη αναδρομική μελέτη 36 περιστατικών SCA σε  Αμερικανικά Λύκεια με πρόγραμμα επί τόπου χρήσης AED έδειξαν όφελος στην επιβίωση των νεαρών αθλητών συγκρίσιμο με των ενηλίκων μη-αθλητών (θεατών, προπονητών και επισήμων) με επιβίωση άνω των 60% των θυμάτων.

 

Η παρούσα κατάσταση στην Ευρώπη

 

Η πραγματική διαθεσιμότητα σε AEDs σε μεγάλα ποδοσφαιρικά στάδια στην Ευρώπη δεν είναι η ιδανική. Πρόσφατη μελέτη από το τμήμα της Αθλητικής Καρδιολογίας , έδειξε ανεπάρκεια όσον αφορά την ύπαρξη γραπτού ιατρικού σχεδίου δράσης (MAP) για παροχή επείγουσας φροντίδας, την διαθεσιμότητα AEDs και τη βασική εκπαίδευση σε ΚΑΡΠΑ του προσωπικού των σταδίων σε σημαντικό αριθμό (n = 190 εξεταζομένων) Ευρωπαϊκών σταδίων ποδοσφαίρου.

·        Μόνο το 64% των σταδίων ανέφεραν ότι είχαν γραπτό MAP, 72% είχαν διαθέσιμο εξωτερικό απινιδωτή και το 65% είχαν ένα βασικό πρόγραμμα εκπαίδευσης ΚΑΡΠΑ.

·        Ακόμα και στα 79 στάδια όπου ο χρόνος μεταφοράς στο νοσοκομείο ξεπερνούσε τα κρίσιμα 5 λεπτά, 20 από τα 79 στάδια (25%) δεν είχαν διαθέσιμο AED ώστε να εξασφαλίζεται η άμεση απινίδωση , σε περίπτωση SCA.

Η παρατήρηση αυτή τονίζει την ανάγκη άμεσης δράσης για να εξασφαλίσουμε το κατάλληλο επίπεδο καρδιαγγειακής ασφάλειας στα αθλητικά στάδια στην Ευρώπη.

 

Περιορισμένες είναι οι αναγνωρισμένες προϋποθέσεις και η ενιαία νομοθεσία όσον αφορά τις καρδιοαγγειακές πρώτες βοήθειες σε δημόσιους χώρους συνάθροισης σε αθλητικά γεγονότα. Τα περισσότερα άρθρα στη βιβλιογραφία είναι  αναφορές περιστατικών που περιγράφουν τη φροντίδα σε μερικές μεγάλες εγκαταστάσεις ή διοργανώσεις. Όσον αφορά τους θεατές , Ο Εθνικός Σύλλογος Ιατρών Επείγουσας Αντιμετώπισης (NAEMSP) εξέδωσε ένα λεπτομερές έγγραφο για να βοηθήσει τους ιατρούς στον σχεδιασμό επείγουσας ιατρικής φροντίδας σε μαζικές συναθροίσεις. Ο στόχος ήταν ο καθορισμός των ελάχιστων προϋποθέσεων για την παροχή των πρώτων βοηθειών σε όλες τις διοργανώσεις μαζικής προσέλευσης. Σε αυτή τη λίστα περιλαμβανόταν ένα  MAP που καθορίζει τις αρμοδιότητες του ιατρικού διευθυντή , ο αριθμός του προσωπικού, ο ιατρικός εξοπλισμός συμπεριλαμβανομένων των AEDs, η μεταφορά και οι επικοινωνίες.

 

Στις ΗΠΑ, μια διασυλλογική Ομάδα Εργασίας υπό τον Εθνικό Σύλλογο Προπονητών  (NATA)  δημοσίευσε μια δήλωση ομοφωνίας που παρέχει συστάσεις για την προετοιμασία επείγοντος και τη διαχείριση της SCA σε λυκειακά και κολεγιακά αθλητικά προγράμματα. Επιπλέον η τοποθέτηση AED ήδη συνιστάτε σε μεγάλες Αμερικανικές αθλητικές εγκαταστάσεις όταν ο χρόνος της πρόσβασης σε απινίδωση ξεπερνά το κρίσιμο όριο των 5 λεπτών. Αντιθέτως ,προς το παρόν δεν υπάρχουν αντίστοιχες συστάσεις όσον αφορά την επείγουσα καρδιαγγειακή φροντίδα στα αθλητικά στάδια στην Ευρώπη. Αφού 67 περιπτώσεις SCA παρατηρήθηκαν σε 190 Ευρωπαϊκά Στάδια στη μελέτη των σταδίων σε μία μόνο σεζόν, είναι εμφανές ότι με την κατάλληλη φροντίδα έχουμε τη δυνατότητα να σώσουμε ζωές.

 

Το τμήμα Αθλητικής Καρδιολογίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης Καρδιαγγειακής Πρόληψης και Αποκατάστασης (EACPR), σκοπεύει να εκδώσει μια δήλωση πρόθεσης όσον αφορά τις ελάχιστες προϋποθέσεις για την επείγουσα καρδιαγγειακή φροντίδα και για τους αθλητές αλλά και για τους θεατές σε αθλητικά στάδια στην Ευρώπη.

Για τη μεγιστοποίηση της επιβίωσης σε περίπτωση SCA, η «αλυσίδα επιβίωσης» πρέπει να εφαρμόζεται σε κάθε συγκεκριμένο περιστατικό, σε κάθε στάδιο. Αυτές οι συστάσεις θα εφαρμοστούν ,ευχόμαστε, στο σχεδιασμό διοργανώσεων μαζικής προσέλευσης σε μεγάλα αθλητικά στάδια.

 

Οι συστάσεις αυτής της δήλωσης στοχεύουν πρώτα στα κλειστά και ανοιχτά αθλητικά στάδια με ελάχιστη χωρητικότητα 100 θεατών, και τα αθλητικά γεγονότα μαζικής συμμετοχής , όπως μαραθώνιοι και ποδηλατικοί αγώνες, εκτός σταδίων , όπου τουλάχιστον 1000 άτομα συναθροίζονται σε συγκεκριμένο χώρο για καθορισμένη χρονική περίοδο, και ορίζονται σαν «εκδήλωση μαζικής προσέλευσης» από την NAEMSP.

 

Το βασικό συμπέρασμα του άρθρου «Δήλωση ομοφωνίας για την καρδιαγγειακή ασφάλεια σε αθλητικά στάδια» είναι ότι κάθε στάδιο με χωρητικότητα 1,000+ και κάθε εκδήλωση μαζικής προσέλευσης με πάνω από 1000 διαγωνιζόμενους πρέπει να έχει αναλυτικό Ιατρικό Σχέδιο Δράσης (MAP).

Το σχέδιο πρέπει να καλύπτει τα εξής:

• Ορισμός έμπειρου, κατάλληλου Ιατρικού Διευθυντή
• Σχέδιο μεταφοράς στο πιο κοντινό νοσοκομείο, τοπικούς χάρτες και διαδρομές εκκένωσης.
• Εξειδικευμένο εξοπλισμό διαθέσιμο στο χώρο του.
• Επικοινωνίες και συνεργασία με τα συστήματα Πρώτων Βοηθειών.
• Διαθέσιμες εγκαταστάσεις νοσηλείας και το επίπεδο της παρεχόμενης φροντίδας.
• Εκπαίδευση και βελτίωση ποιότητας

 

Συμπερασματικά, οι ανεπάρκειες στο βασικό σχεδιασμό επειγόντων που παρατηρήθηκε πρόσφατα σε μεγάλα Ευρωπαϊκά Ποδοσφαιρικά Στάδια τονίζει την ανάγκη να εξασφαλιστεί το κατάλληλο και ισότιμο επίπεδο φροντίδας σε όλα τα αθλητικά στάδια. Το έγγραφο οριοθετεί τις ελάχιστες προϋποθέσεις καρδιαγγειακής φροντίδας ώστε να βοηθήσει στον σχεδιασμό αθλητικών γεγονότων μαζικής προσέλευσης σε όλη την Ευρώπη. Ιδανικά, αυτές οι συστάσεις θα εφαρμοστούν από τα κατά τόπους αθλητικούς συλλόγους, οργανώσεις και τοπικούς αξιωματούχους ώστε να βελτιωθεί η καρδιαγγειακή ασφάλεια στα αθλητικά στάδια.

 

Consensus Document Regarding Cardiovascular Safety at Sports Arenas

Position Stand From the European Association of Cardiovascular Prevention and Rehabilitation (EACPR), Section of Sports Cardiology

Mats Borjesson, Luis Serratosa, Francois Carre, Domenico Corrado, Jonathan Drezner, Dorian L. Dugmore, Hein H. Heidbuchel, Klaus-Peter Mellwig, Nicole M. Panhuyzen-Goedkoop, Michael Papadakis, Hanne Rasmusen, Sanjay Sharma, Erik E. Solberg, Frank van Buuren, Antonio Pelliccia

Eur Heart J. 2011;32(17):2119-2124. 

http://eurheartj.oxfordjournals.org/content/early/2011/06/14/eurheartj.ehr178.full.pdf+html