Σε μια νέα επιστημονική δήλωση της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Hypertension, επιχειρείται η ανασκοπική αξιολόγηση των διαθέσιμων επιστημονικών δεδομένων σχετικά με την συμβολή εναλλακτικών μορφών θεραπείας στην μείωση της αρτηριακής πίεσης σε υπερτασικούς ασθενείς. Τονίζεται ότι οι εναλλακτικές προσεγγίσεις θα μπορούσαν να βοηθήσουν τα άτομα με επίπεδα πίεσης του αίματος υψηλότερα από 120/80 mm Hg καθώς και εκείνα που δεν μπορούν να ανεχθούν ή δεν ανταποκρίνονται καλά στις καθιερωμένες θεραπευτικές αγωγές.
Οι ερευνητές αξιολόγησαν στοιχεία που δημοσιεύθηκαν τη χρονική περίοδο 2006-2011, συμπεριλαμβανομένων 1.000 μελετών σχετικά με τις εναλλακτικές προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση της υπέρτασης και οι οποίες για τους σκοπούς της συγκεκριμένης έρευνας ταξινομήθηκαν σε 3 κατηγορίες:
- Συμπεριφορικές θεραπείες (τεχνικές διαλογισμού, γιόγκα, τεχνικές βιοανάδρασης-biofeedback, και τεχνικές χαλάρωσης και μείωσης του στρες )
- Μη επεμβατικές διαδικασίες ή συσκευές (αναπνοή καθοδηγούμενη από συσκευή, βελονισμός) και
- Προγράμματα άσκησης (αεροβική, ασκήσεις αντίστασης και ισομετρικές μέθοδοι άσκησης).
Τονίζεται ότι οι εναλλακτικές θεραπείες δεν θα πρέπει να αντικαταστήσουν δοκιμασμένες και καλά τεκμηριωμένες μεθόδους για την μείωση της αρτηριακής πίεσης, όπως η φυσική δραστηριότητα, η διαχείριση του σωματικού βάρους, η διακοπή του καπνίσματος, η μείωση της υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ, η ισορροπημένη διατροφή με χαμηλή περιεκτικότητα σε αλάτι και φυσικά η λήψη φαρμάκων, όταν προβλέπεται.
Αναλυτικότερα, οι συστάσεις της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας ανά μορφή εναλλακτικής θεραπείας έχουν ως εξής (κατεβάστε τον συνοπτικό πίνακα):
Α. ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ
Τεχνικές διαλογισμού
Σύμφωνα με τη συγγραφική ομάδα η τεχνική του Υπερβατικού Διαλογισμού-Transcendental Meditation (TM), έχει ένδειξη κατηγορίας ΙΙΒ, με επίπεδο τεκμηρίωσης Β και θα μπορούσε να συνυπολογίζεται στην κλινική πρακτική για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης. Λόγω των πολλών αρνητικών μελετών ή των μικτών αποτελεσμάτων και τη σπανιότητα των διαθέσιμων μελετών, όλες οι άλλες τεχνικές διαλογισμού έχουν ένδειξη ΙΙΙ (κανένα όφελος)με επίπεδο τεκμηρίωσης C και δεν συνιστώνται στην κλινική πρακτική για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης αυτή τη στιγμή.
Τεχνικές βιοανάδρασης - biofeedback
Παρά το γεγονός ότι τα αποτελέσματα μετα-αναλύσεεων είναι ανάμικτα, ορισμένες πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι ορισμένες τεχνικές biofeedback μπορούν να μειώσουν την αρτηριακή πίεση. Είναι εύλογο ότι οι διάφορες τεχνικές ενφανίζουν διαφορετικό επίπεδο αποτελεσματικότητας, ωστόσο, η έλλειψη στοιχείων δεν επιτρέπει τη σύσταση για εφαρμογή συγκεκριμένης μεθοδολογίας στη θεραπεία της υψηλής αρτηριακής πίεσης στην κλινική πράξη. Από την άλλη πλευρά, δεν υπάρχουν σημαντικοί κίνδυνοι για την υγεία σ’υμφωνα με τα αποτελέσματα των μελετών. Τελικά οι ερευνητές δίνουν σύσταση ΙΙΒ με επίπεδο τεκμηρίωσης Β, σχετικά με την αποτελεσματικότητα στη μείωση της αρτηριακής πίεσης.
Γιόγκα
Λόγω της έλλειψης αξιόπιστων αποτελεσμάτων μελετών και των μικτών αποτελεσμάτων από τυχαιοποιημένες μελέτες, δε μπορεί να εξαχθεί κανένα σταθερό συμπέρασμα . Έτσι, η συγγραφική ομάδα έδωσε στη γιόγκα σύσταση III( κανένα όφελος) με επίπεδο τεκμηρίωσης C σχετικά με την αποτελεσματικότητα στη μείωση της αρτηριακής πίεσης επί του παρόντος. Χρειάζονται μεγαλύτερες και υψηλότερης ποιότητας μελέτες .
Άλλες τεχνικές χαλάρωσης και μείωσης του στρες
Οι τεχνικές χαλάρωσης και μείωσης του στρες εμφανίζουν μεγάλη ετερογένεια χαρακτηριστικών και συχνά περιλαμβάνουν ένα πλήθος προσεγγίσεων που χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό.
Δεδομένης της ποικιλίας των μεθόδων που χρησιμοποιούνται στις τεχνικές χαλάρωσης, την ετερογένεια των αποτελεσμάτων, τη συνολικά κακή ποιότητα των περισσότερων μελετών, και τη συχνή έλλειψη των κατάλληλων ομάδων ελέγχου, είναι δύσκολο να συμπεράνει κανείς κατά πόσον συγκεκριμένες τεχνικές χαλάρωσης ή θεραπείες, ως γενική ομάδα, μπορούν να μειώσουν την αρτηριακή πίεση. Ευρήματα από μετα-ανάλυση δείχνουν επίσης ότι υπάρχει ένας μικρός κίνδυνος για επιδείνωση της υπέρτασης αν καθυστερήσει η ιατρική αντιμετώπιση. Ωστόσο, δεν έχει αναφερθεί καμία άμεση καρδιαγγειακή βλάβη που να αποδίδεται στην εφαρμογή αυτών των τεχνικών χαλάρωσης.
Για τους λόγους αυτούς η συγγραφική ομάδα δίνει στις τεχνικές χαλάρωσης (ως ομάδα) σύσταση ΙΙΙ (κανένα όφελος) με επίπεδο τεκμηρίωσης C. Οι τεχνικές χαλάρωσης δεν συνιστώνται στην κλινική πρακτική για την μείωση της αρτηριακής πίεσης αυτή τη στιγμή.
Β. ΜΗ ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ / ΣΥΣΚΕΥΕΣ
Βελονισμός
Αν και αρκετές μελέτες έχουν καταδείξει θετικές επιπτώσεις του βελονισμού στη μείωση της αρτηριακής πίεσης μεταξύ των ατόμων με υπέρταση και προ-υπέρταση , η ποιότητα των μελετών είναι περιορισμένη, οπότε προς το παρόν δεν μπορούν να εξαχθούν οριστικά συμπεράσματα. Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι οι περισσότερες μελέτες ολοκληρώθηκαν σε Ασιατικές χώρες, όπου ο βελονισμός εφαρμόζεται από εξειδικευμένο και καλά εκπαιδευμένο ιατρικό προσωπικό. Λόγω της σπανιότητας των στοιχείων, καμιά συγκεκριμένη τεχνική βελονισμού δε μπορεί να συσταθεί έναντι κάποιας άλλης.
Λόγω της συνολικών μικτών αποτελεσμάτων μελετών και μετα-αναλύσεων σε συνδυασμό με τα αρνητικά ευρήματα από τις πρόσφατες μεγάλες, τυχαιοποιημένες μελέτες, η συγγραφική ομάδα δίνει στον βελονισμό σύσταση ΙΙΙ (κανένα όφελος) με επίπεδο τεκμηρίωσης σύστασης Β , σχετικά με την αποτελεσματικότητα στη μείωση της αρτηριακής πίεσης . Ο βελονισμός δεν συνιστάται σε κλινική πρακτική για τη μείωση αρτηριακής πίεσης αυτή τη στιγμή.
Τεχνικές αργής αναπνοής καθοδηγούμενης από συσκευή
Η αργή βαθιά αναπνοή, έχει από καιρό θεωρηθεί ικανή να επηρεάσει ευνοϊκά τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης. Ένα σύντομο χρονικό διάστημα βαθιών αναπνοών (6 αναπνοές σε 30 δευτερόλεπτα) έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τη συστολική ΑΠ από 3,4 έως 3,9 mm Hg μέσα σε λίγα λεπτά σε κλινικό επίπεδο σε σχέση με την απόλυτη ηρεμία. Πέρα από τις βραχυπρόθεσμες επιδράσεις, έχει διατυπωθεί η άποψη ότι η χρήση τεχνικών βαθιά αναπνοής για διάστημα εβδομάδων έως και μηνών, μπορεί να προσφέρει επιπλέον μακροπρόθεσμες μειώσεις στην αρτηριακής πίεση .
Τα συνολικά στοιχεία από κλινικές μελέτες και μετα-αναλύσεις υποδεικνύουν ότι η καθοδηγούμενη από συσκευή αργή αναπνοή μπορεί να μειώσει σημαντικά την αρτηριακή πίεση. Επίσης δεν υπάρχουν γνωστές αντενδείξεις για τη χρήση της συσκευής, και δεν παρατηρήθηκαν ανεπιθύμητες ενέργειες.
Σύμφωνα με τα στοιχεία μελετών πρέπει να γίνονται συνεδρίες των 15 λεπτών τουλάχιστον 3 έως 4 φορές την εβδομάδα για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης. Έχει προταθεί ότι η πιο συχνή χρήση μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη μείωση της ΑΠ, ωστόσο απαιτούνται περαιτέρω αποδεικτικά στοιχεία στον τομέα αυτό.
Για τους λόγους αυτούς η συγγραφική ομάδα δίνει σύσταση ΙΙΑ με επίπεδο τεκμηρίωσης Β σχετικά με την αποτελεσματικότητα της καθοδηγούμενης από συσκευή αργής αναπνοής στη μείωση της αρτηριακής πίεσης και είναι λογικό να εφαρμόζεται στην κλινική πρακτική για τη μείωση της ΑΠ. Σε περίπτωση που επιπρόσθετες μελέτες σε μεγαλύτερο και ευρύτερο πληθυσμό επιβεβαιώσουν την αποτελεσματικότητά της τεχνικής μπορεί να αξίζει ακόμη ισχυρότερη σύσταση στο μέλλον.
Γ. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΣΚΗΣΗΣ
Δυναμική αεροβική άσκηση
Συνήθη παραδείγματα δυναμικής αεροβικής άσκησης είναι το γρήγορο περπάτημα, το τρέξιμο, ο χορός, η ποδηλασία και το κολύμπι.
Τα συνολικά διαθέσιμα στοιχεία και τα αποτελέσματα από τις πιο πρόσφατες μετα-αναλύσεις υποστηρίζουν ότι τα προγράμματα μέτριας έντασης δυναμικής αερόβιας άσκησης μπορεί να μειώσουν σημαντικά την αρτηριακή πίεση μέσα σε λίγους μήνες . Η γενική σύσταση υγείας για εκτέλεση μέτριας ή υψηλής έντασης άσκησης (> 40% -60% κατ 'ανώτατο όριο) για τουλάχιστον 30 λεπτά την ημέρα, έτσι ώστε να επιτευχθεί ένας συνολικός χρόνος άσκησης τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα, ισχύει επίσηςκαι για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης.
Εξαιτίας των θετικών ευρημάτων από την πλειοψηφία των μελετών και μετα-αναλύσεων, η συγγραφική ομάδα δίνει στη δυναμική αερόβια άσκηση σύσταση Ι με επίπεδο τεκμηρίωσης Α σχετικά με την αποτελεσματικότητα στη μείωσης της αρτηριακής πίεσης. Η δυναμική αερόβια άσκηση θα πρέπει να εφαρμόζεται από τα περισσότερα άτομα για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης αν είναι κλινικά κατάλληλοι υποψήφιοι και δεν υπάρχουν αντενδείξεις.
Άσκηση δυναμικής αντίστασης
Αυτέ οι ασκήσεις μορφές άσκησης στην οποία καταβάλλεται προσπάθεια έναντι αντίθετης δύναμης (πχ άρση βαρών). Αυτοί οι τύποι άσκησης συνήθως εφαρμόζονται με στόχο προοδευτική μυϊκής ενδυνάμωση. Ωστόσο, τέτοιες ασκήσεις μπορεί να έχουν επίσης καρδιο-μεταβολικά οφέλη , συμπεριλαμβανομένης και της μείωσης της αρτηριακής πίεσης .
Τα συνολικά στοιχεία δείχνουν ότι η άσκηση δυναμικής αντίστασης μπορεί να προκαλέσει μια μέτρια μείωση των επιπέδων της αρτηριακής πίεσης.
Υπάρχουν όμως μεθοδολογικοί περιορισμοί από τις σχετικά λίγες διαθέσιμες μελέτες. Ωστόσο από τις διαθέσιμες βραχυπρόθεσμες μελέτες δεν υπάρχουν ενδείξεις για πρόκληση καρδιαγγειακών συμβαμάτων ή μιας χρόνιας επιδείνωσης της υπέρτασης . Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει καμία αντένδειξη για εφαρμογή της για τα περισσότερα άτομα με ήπια υπέρταση σταδίου Ι.
Ως αποτέλεσμα των θετικών ευρημάτων από την πλειοψηφία των μελετών και μετα-αναλύσεων , η συγγραφική ομάδα δίνει σύσταση ΙΙΑ με επίπεδο τεκμηρίωσης Β στην άσκηση δυναμικής αντίστασης, σχετικά με την αποτελεσματικότητα στη μείωση της αρτηριακής πίεσης (είναι λογικό να εφαρμόζεται στην κλινική πρακτική σήμερα)
Ισομετρική Άσκηση
Ισομετρική άσκηση αντίστασης περιλαμβάνει διαρκή σύσπαση των μυών χωρίς μεταβολή στο μήκος τους. Οι περισσότερες από τις μελέτες σχετικά με ισομετρική αντίσταση ήταν μικρής διάρκειας και με σχετικά λίγους συμμετέχοντες.
Τα συνολικά στοιχεία δείχνουν ότι η ισομετρική άσκηση (ιδίως το Handgrip), προκαλεί σημαντική μείωση στην αρτηριακή πίεση. Ωστόσο, απαιτείται προσοχή σε αυτό το σημείο, διότι μόνο λίγες και σχετικά μικρές μελέτες έχουν δημοσιευθεί. Αποτελέσματα από μεγαλύτερης κλίμακας και υψηλής ποιότητας μελέτες είναι απαραίτητες για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα.
Αν και δεν έχουν αναφερθεί μέχρι στιγμής ανεπιθύμητες ενέργειες (έχοντας κατά νου ότι οι περισσότερες μελέτες έχουν χρησιμοποιήσει σχετικώς χαμηλής έντασης ισομετρικές ασκήσεις), χρειάζονται περισσότερα στοιχεία για να αποδειχθεί η ασφάλεια αυτής της μορφής άσκησης. Οι τρέχουσες συστάσεις αναφέρουν ότι η ισομετρική άσκηση θα πρέπει να αποφεύγεται μεταξύ των ατόμων με επίπεδα αρτηριακής πίεσης > 180/110 mm Hg, μέχρι να ρυθμιστεί καλύτερα η αρτηριακή τους πίεση.
Βάσει της ανασκόπησης, η συγγραφική ομάδα δίνει στην ισομετρική άσκηση με Handgrip σύσταση ΙΙΒ με επίπεδο τεκμηρίωσης C σχετικά με την αποτελεσματικότητα της στη μείωση της αρτηριακής πίεσης.
Συνοψίζοντας τα μέλη της συγγραφικής ομάδας συναινούν ότι είναι λογικό για όλα τα άτομα με επίπεδα ΑΠ> 120/80 mm Hg να εφαρμόσουν δοκιμαστικά εναλλακτικές θεραπευτικές προσεγγίσεις ως πρόσθετα μέσα στην προσπάθεια για μείωση της αρτηριακής πίεσης.
· Υπό το πρίσμα του γεγονότος ότι υπάρχουν λίγα στοιχεία ότι οποιαδήποτε εναλλακτική θεραπευτική προσέγγιση μπορεί αξιόπιστα να μειώσει την ΑΠ κατά ≥ 20/10 mm Hg, στα άτομα που απαιτείται αυτού του μεγέθους μείωση της ΑΠ, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται οι εναλλακτικές προσεγγίσεις μόνο έπειτα από θεραπεία με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.
· Τα άτομα με ένδειξη για λήψη φαρμακευτικής αγωγής με βάση τις κατευθυντήριες οδηγίες (π.χ., βλάβη οργάνων-στόχων, υποκείμενα συνοδά νοσήματα) πρέπει επίσης να χρησιμοποιούν αυτές τις προσεγγίσεις μόνο ως συμπληρώματα στην απαιτούμενη φαρμακευτική θεραπεία, ανεξάρτητα από το επίπεδο της ΑΠ.
· θα πρέπει επίσης να τονιστεί ότι οι περισσότερες εναλλακτικές προσεγγίσεις προσφέρουν μείωση της συστολική ΑΠ μόνον κατά 2 έως 10 mm Hg. Ως εκ τούτου, μόνο σε ένα μικρό ποσοστό των ατόμων θα είναι επιτυχείς οι θεραπευτικές αυτές προσεγγίσεις στην επίτευξη των στόχων, όταν η ΑΠ είναι κατά ≥ 10/5 mm Hg πάνω από τα επιθυμητά επίπεδα.
· Η επιλογή κάποιας συγκεκριμένης εναλλακτικής προσέγγισης θα πρέπει να γίνεται σε εξατομικευμένη βάση. λύση μπορεί να είναι γίνεται σε ατομικό επίπεδο βάσης.. Επιπλέον, είναι κρίσιμο ότι τα άτομα είναι επαρκώς εκπαιδευμένα από τον γιατρό τους για το πώς να υιοθετήσουν σωστά και να εφαρμόσουν τις επιλεγμένες εναλλακτικές προσεγγίσεις στην αντιμετώπιση της υπέρτασης.
· Τα άτομα θα πρέπει να επίσης, να ενημερώνονται σαφώς ότι σε αντίθεση με τις φαρμακολογικές θεραπείες δεν υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις ότι αυτές οι εναλλακτικές προσεγγίσεις, εκτός από τα προγράμματα άσκησης, μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση καρδιαγγειακών συμβαμάτων , και να αποφευχθεί έτσι μια ψευδή αίσθηση της ασφάλειας στον τομέα αυτό.
AHA Scientific Statement
Beyond Medications and Diet: Alternative Approaches to Lowering Blood Pressure
A Scientific Statement From the American Heart Association
Hypertension. 2013; 61: 1360-1383
Published online before print April 22, 2013
http://hyper.ahajournals.org/content/61/6/1360